ارزیابی ژنوتیپ های برنج (oryza sativa l) برای تحمل به جوانه زنی قبل از برداشت

جوانه¬زنی قبل از برداشت در برنج سبب ایجاد خسارات فراوانی از نظر کیفی و کمی به برنج در استانهای شمالی ایران می-شود. در این مناطق به دلیل بارندگی، ورس و رطوبت بالا در زمان برداشت، پدیده جوانه¬زنی دانه برنج روی گیاه مادری قبل از برداشت ایجاد می شود. لذا در این تحقیق به منظور ارزیابی و شناسایی ژنوتیپ¬ها¬ی متحمل به جوانه زنی پیش از برداشت 40 ژنوتیپ برنج شامل 23 رقم محلی، 13 رقم اصلاح شده و 4 لاین در آزمایشی بصورت طرح بلوک¬های کامل تصادفی در بهار سال 1391 کشت شدند. جهت بررسی درصد جوانه¬زنی در شرایط زنده و قبل از برداشت، خوشه¬ پنجه-های اصلی هر ژنوتیپ خم شده و به مدت 24ساعت در آب غرقاب و تا 6 روز باندپیچی و خیسانده شدند و در روز هفتم خوشه¬ها برداشت و درصد بذور جوانه زده در مزرعه و همچنین سرعت جوانه¬زنی و میزان آنزیم آلفا آمیلاز در آزمایشگاه اندازه گیری شدند. وزن صددانه، تعداد دانه پر، تعداد دانه پوک، ارتفاع بوته، طول گره آخر، تعداد پنجه بارور، طول گره آخر و تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک نیز به عنوان صفت¬های مرتبط با جوانه¬زنی محاسبه شدند. نتایج تجزیه واریانس 11 صفت اندازه¬گیری شده برای 40 ژنوتیپ برنج اختلاف معنی¬داری را در سطح احتمال یک درصد نشان داد.همچنین وراثتپذیری بیشتر صفات بخصوص درصد جوانه زنی و مقدار آلفا آمیلاز بالا بود که نشان می دهد احتمالا اثر محیط برای این صفات اندک است. نتایج ضریب همبستگی نیز نشان داد مقدار آلفا آمیلاز با درصد جوانه زنی و تعداد روز تا رسیدگی رابطه مستقیم و معنی داری دارند. نتایج گروه بندی نیز نشان داد ژنوتیپ های مورد بررسی در سه گروه مجزا قرار گرفتند که گروه دوم دارایمیانگین بالاتری برای صفات وزن صد دانه، تعداد دانه پر در خوشه، طول خوشه و بر عکس میانگین پایین تری برای درصد جوانه¬زنی در مزرعه و صفت تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک بود.در مجموع نتایج تجزیه علیت و رگرسیون گام به گام نیز نشان داد از میان صفات مطالعه شده، وزن صد دانه، تعداد پنجه بارور و مقدار آلفاآمیلاز بیشترین تاثیر را بر متغیر درصد جوانه¬زنی دارند و می¬توانند در جهت اصلاح ارقام برای مقاوم به جوانه¬زنی قبل از برداشت مورد استفاده قرار گیرند. همچنین درمقایسه کلی بین ژنوتیپ ها، رقم حسن سرایی با داشتن ویژگی های کیفی مناسب و درصد جوانه زنی پیش از برداشت پایین می تواند به عنوان رقم مطلوب معرفی شود. کلمات کلیدی: آلفا آمیلاز، برنج، جوانه¬زنی پیش از برداشت، خواب بذر